YATAĞA BAĞIMLI HASTALARDA AĞIZ BAKIMI
Yatağa bağımlı hastaların ağız ve diş temizliğinin yapılması hastanın gün içindeki motivasyon ve aktivitesini arttırmakta ve hastaları rahatlatmaktadır. Ne yazık ki bazen yatağa bağımlı hastaların ağız ve diş sağlığı ötelenmekte buna bağlı olarak diş çürüğü ve diş eti hastalıkları, sindirim sistemi rahatsızlıkları, kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları, böbrek ve idrar yolları enfeksiyonları, eklemlerde iltihabi hastalıklar meydana gelmektedir. Doğru ve düzenli olarak yapılması gereken ağız bakımı ile yatağa bağımlı hastaların yaşam konforu arttırılacaktır. Yatağa bağımlı, ağız temizliğini kendi yapamayan, bilinci açık yada kapalı olan hastalarda ağız temizliğinin bir yardımcı tarafından yapılması gerekebilmektedir. Peki yatağa bağlı hastaların ağız bakımı nasıl yapılmalıdır?
Bilinci açık hastalarda (Hastanın tükürme refleksi varsa), ağız bakımı diş fırçası ve diş macunu ile yapılmaktadır. İşleme başlamadan önce muhakkak hastadan izin alınmalıdır. İzin almak hastaya değerli olduğunu hissettirecektir. Ağız bakımına varsa hastanın takma dişlerini çıkarmakla başlanmalıdır.
· Ağız bakımı yapacak kişi ellerini yıkayıp kurulamalı ve eldiven giymelidir.
· Hasta oturur pozisyona getirilmeli, oturamıyorsa yan çevrilmelidir.
· Hastanın çenesinin altına havlu konulmalı ve tükürebileceği bir kap bulundurulmalıdır.
· Ellerini kullanabiliyorsa dişlerini hasta kendi fırçalamalıdır.
· Ellerini kullanamayan hastanın dişlerini bakım veren kişi fırçalamalıdır.
· Fırçalama işlemi bitince, bir bardak su ile hastanın ağzını çalkalaması söylenmeli ve ağzı havlu ile silinmelidir.
· Hastanın dudakları kuru ise nemlendirici sürülür.
· Hastanın temizlenmiş olan protezi takılır.
Ağız bakımı yapılırken günde iki kez dişlerin fırçalanması ve ağız gargarası önerilir. Fırçalamanın, diş etlerine zarar vermemesi için damaktan dişe doğru nazikçe yapılır. Diş etine zarar vermemek için yumuşak kıllardan oluşan diş fırçası kullanılmalıdır. Dişler arası boşluklar besinlerin birikmesine neden olabildiğinden bu alanlar ara yüz fırçası ve diş ipi ile temizlenmelidir.
Sağlık sorunu nedeniyle ağızdan beslenemeyen, kanser, felç gibi hastalıklarla mücadele eden, oksijen tedavisi, kemoterapi, ışın gibi çeşitli tedaviler gören ya da sonda ile beslenme zorunda olan hastaların vücut direnci düşmesi ile bağlı olarak gelişen bazı mikroorganizmalar ağız içinde enfeksiyon oluşmasına neden olabilir. Bu durumdaki hastalara özel ağız bakımı yapılmalıdır. Ağız bakımı sıklığı hastanın durumuna göre değişmekle birlikte genellikle 2- 8 saatte bir olmalıdır. Ağız bakımı; Sodyum bikarbonat solüsyonu (500 ml kaynatılmış suya bir tatlı kaşığı/4,5 g karbonat konularak hazırlanır), hazır ağız bakım solüsyonları gibi ürünler ile de bakım yapılabilir.
· Ağız bakımı yapacak kişi ellerini yıkayıp kurulamalı ve eldiven giymelidir.
· Hastanın başını yana çevirip yatağa doğru eğmesi sağlanmalıdır. Böylelikle hastanın ağız salgılarının akciğerlere kaçması engellenmiş olacaktır.
· Hastanın çenesinin altına havlu konulmalı, üzerine tükürebileceği bir kap yerleştirilmelidir.
· Hastanın protezi varsa çıkartılmalıdır.
· Dilbasara (abeslang) sarılı gazlı bez veya hazır süngerli çubuğu solüsyona batırıp kabın kenarına batırılarak fazla solüsyonun akıtılması sağlanmalıdır.
· Silme işlemi sırasıyla; sağ-sol, alt-üst çene en arka dişten çene orta hattına kadar dişetleri ve dişlerin tüm yüzeyleri, sağ-sol yanak, damak, dil üzeri ve altı olacak şekilde, yumuşakça, basınç oluşturmadan, kısa ve dairesel hareketlerle temizlenmelidir.
· Ağız çevresi kâğıt havlu ile kurulanarak, dudaklara nemlendirici sürülmelidir.
PROTEZ BAKIMI
Protezlerin düzenli olarak temizlenmemesi durumunda estetik problemler, ağız kokusu, protez altındaki dokunun tahriş olması ve ağızda enfeksiyon gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle;
• Protezler yemeklerden sonra protez fırçası ile temizlenmeli, gece mutlaka çıkarılmalıdır.
• Çıkarılan protezler soğuk su dolu, ağzı kapalı bir kap içinde tutulmalıdır.
• Ayrıca, protez temizleme tabletleri de protezlerin mikroplardan arınmasına yardımcı olur.
Dt. Mustafa KORKMAZ
Evde Sağlık Birimi Sorumlu Diş Hekimi
